Urban I – Papież (222 – 230)
Imię URBAN wywodzi się z języka łacińskiego od przymiotnika: urbanus – miejski, mieszkaniec miasta, kulturalny, grzeczny, wykształcony. Według „Liber Pontificalis” Urban był rodowitym Rzymianinem, a jego ojciec miał na imię Poncjan. Większość życia naszego patrona jest owiana tajemnicą co prowadzi do wielu mitów i nieporozumień. (Istnieją dwa podstawowe źródła potwierdzające historyczność tego pontyfikatu: historyk Euzebiusz z Cezarei (ok. 260-340) podaje jego imię oraz długość pontyfikatu – osiem lat, oraz napis na fragmencie sarkofagu z jego imieniem w katakumbach św. Kaliksta, odkryty w XIX wieku). Pomimo braku wyczerpujących źródeł na jego temat jest pierwszym papieżem, którego rządy mogą być sprecyzowane, co do dnia.
Został 17-tym papieżem po męczeńskiej śmierci św. Kaliksta I – 14 października 222 roku i rządził do 23 maja 230 roku. Wg żywota św. Cecylii, Urban miał mieszkać (a właściwie ukrywać się) 3 mile na południe od Rzymu, wzdłuż Via Appia. Za jego pontyfikatu nadal trwał rozdział w Kościele. Urban od chwili swego wyboru szukał pojednania, próbując docenić wrogów i zjednać ich dla prawowitej wspólnoty kościelnej. Rozwój Kościoła rzymskiego w tym czasie to bez wątpienia zasługa wyrozumiałej postawy św. Urbana.
Wg Martyrologium Rzymskiego m.in. św. Cecylia i jej mąż, 400 legionistów, prefekci, nawrócili się pod wpływem św. papieża. W maju 230 roku on sam został pochwycony i prześladowany. Oskarżano go o nawrócenie 5.000 Rzymian. Po wielu torturach 23 maja 230 r. został ścięty i 25 maja, ze czcią pochowany w katakumbach. Tradycja przypisuje św. Urbanowi dekret nakazujący używanie tylko srebrnych lub złotych kielichów i paten w czasie Mszy św. oraz encyklikę skierowaną do wszystkich chrześcijan, poświęconą własności Kościoła, ofiarom złożonym na jego rzecz, a także czci i szacunku okazywanego biskupowi.
Kult papieża św. Urbana I
Martyrologium Rzymskie wspomina go zawsze pod dniem 25 maja. Był czczony na terenach Galii (Francji) już w VI wieku i przez siostry benedyktynki w Erstein w Alzacji. Dzień św. Urbana kojarzył się w świadomości ludu z rozmaitymi zwyczajami rolniczymi, zwłaszcza z uprawą winorośli. W tradycji ludowej wiązało się to z legendą, wg której św. Urban w czasie jednego z pościgów ukrywał się w winnicy pod winnym krzewem, co ocaliło mu życie. Inni powoływali się na przypisywany mu dekret o kielichu i patenie, co kojarzyło im się z winem. Stąd jego kult był i jest popularny m.in. we Frankonii, w Badenii, w Austrii, Alzacji.
W niektórych rejonach dzień wspomnienia papieża Urbana I (25 maja) to okres zbioru winorośli, lub początek kwitnienia winorośli – stąd też ludowe przysłowia: „Gdy na Urbana słońce zaświeci, dużo dobrego wina naleci”; czy inne: „Na świętego Urbana – wina pół dzbana”, „Na święty Jan – cały wina dzban”. „Na Urbana chwile jakie, i lato takie”, „Na świętego Urbana wszystka rola zasiana”, , „Gdy deszcze w świętego Urbana, mały profit z winobrania. W wielu winnicach znajdujemy wizerunki świętego, praktykuje się procesje wśród winorośli ku czci tego papieża. Na terenie Słowacji i Moraw gdy w okolicach dnia jego wspomnienia była sprzyjająca pogoda i winorośle obrodziły, jego figury ozdabiano winoroślami, stawiano przy nich beczułki z młodym winem. Na dzień św. Urbana święcono pola uprawne, urządzając wokół nich procesje z wizerunkiem świętego.
Kult i zwyczaje dotarły też na ziemie polskie, szczególnie na Śląsk. Jego propagatorami byli zwłaszcza cystersi. Procesje na pola, jakie wtedy praktykowano, nazywano „urbankowymi odprawami”. Chronił też „Urbanek” przed gradobiciem, suszą, ogniem, powodziami, wiatrami i wszystkim, co mogło zniszczyć zasiane na polu zboże. Potwierdza to stare przysłowie: „Po świętym Urbanie, już jeno o zbożu gadanie”. Dawniej też bojący się o swoje plony rolnicy fundowali do kaplic św. Urbana woskowe świece, zwane „urbankowymi świecami”, które paliły się bez przerwy od święta ich patrona aż do żniw. W czasie burz używano na Śląsku małych dzwonków poświęconych w dniu świętego Urbana. Wierzono, iż rozpędzą one chmury gradowe. Dzień patrona rolników wykorzystywano do wróżb agrarnych. Uważano go za najwłaściwszą porę do sadzenia rozsady dyni oraz siania jęczmienia i prosa. Niektóre stały się przysłowiami: „Pogoda na Urbana, deszcz na Wita, to dobrze dla żyta”, „Gdy Urban pogodny – dla wina wygodny”. Kult św. Urbana potwierdzają liczne kościoły i kapliczki, wystawione ku jego czci: koło Wodzisławia Śląskiego, Raciborza, Mikołowa, Pszczyny, koło Koźla.
Ikonografia i patronaty
Św. Urban przedstawiany jest w stroju papieskim i w tiarze, z księgą, z krzewem winnym, z winogronami, z mieczem, z kielichem, z przewróconym idolem pogańskim.
Patronuje plantatorom winnic, bednarzom, rolnikom, ogrodnikom, winnicom i winu, dobrym urodzajom, wzywany jest w czasie burzy i piorunów, powodzi, suszy, chroni pola i winnice przed mrozem, gradem, powodzią i innymi klęskami żywiołowymi, chroni przed pijaństwem.
Jest Patronem: Maastricht w Holandii; Toledo, Troyes, Walencji w Hiszpanii, w Polsce: Gogolina, gminy Kobiór oraz Cieczowej, a w 2010 r. za zgodą Stolicy Apostolskiej zostaje Patronem Miasta Zielona Góra.
Na podstawie opracowania ks. dr Dariusza Śmierzchalski – Wachocz.
Procesja w dniu Świętego Urbana.
Chociaż w wielu miejscowościach zaniknął zwyczaj procesji ku czci Świętego Urbana, to w naszej Parafii ta procesja odbywa się co roku 25 maja. Procesja rozpoczyna się w kościele. Po słowie wstępnym i chwili cichej modlitwy kapłan śpiewa orację.
Prosimy Cię Panie, zmiłuj się nad swoimi sługami i za wstawiennictwem Świętego Urbana i Wszystkich Świętych udziel nam łaski skruchy, i z ojcowską dobrocią wysłuchaj naszego błagania. Przez Chrystusa Pana naszego. Amen.
Po oracji, przy śpiewie Litanii do wszystkich Świętych, wyrusza procesja zatrzymując się przy czterech stacjach, przygotowanych w szczerym polu przez parafian ( stolik nakryty białym obrusem, zapalone świece i krzyż. Po dojściu do I stacji przerywa się śpiew litanii i śpiewa się odpowiednią pieśń, czyta się ewangelię, kapłan śpiewa wezwania, kropi pola wodą święconą udziela błogosławieństwa i przy śpiewie Litanii procesja rusza do kolejnych stacji. Wezwania i błogosławieństwa przy każdej stacji są takie same, jednak przy każdej stacji czyta się inna Ewangelię:
Przy Stacji I – (Jezus i uczniowie wśród zbóż) Mt 12, 1-8.
Przy stacji II – (Królestwo Boże podobne jest do ziarna). Mk 4, 26- 32.
Przy stacji III – (Przypowieść o siewcy) Łk 8, 4-15.
Przy stacji IV – (Pola bieleją na żniwa) J 4, 34- 38.
Od ostatniej stacji udajemy się do kościoła, gdzie jest celebrowana Msza Święta ku czci Świętego Urbana o Błogosławieństwo w pracy na roli i dobre urodzaje.
Obraz Świętego Urbana znajduje się w kapliczce przy wjeździe do Kujaw (kopia – fary akrylowe).